به گزارش خبرگزاری صداوسیما،مرکز اصفهان؛ این روزهایِ سخت، برای “او” پایان راه نیست، تلاشی است امید بخش برای رسیدنِ دوباره به بهار، برای “او” که یک سالی است با درد و رنج و تب های وقت و بی وقت بیماری اش کنار آمده ، او می خواهد سالهای سال بدون مصرف داروهای رنگارنگ، از زندگی لذت ببرد و مانند دیگران یک خوابِ بدون درد داشته باشد،”راضیه” سی و چند سالش بیشتر نیست و آرزوهای زیبایی برای بعد از بهبودی اش دارد؛ می خواهد دخترک چهار ساله اش را بزرگ کند، بفرستد مدرسه و دانشگاه، “هانیه” اش پزشک شود و عروس شدنش را هم ببیند؛ اما او در این روزهای سخت، برای شکست شاخ سرطان به تنهایی مسیر ۱۰۰کیلومتری میمه تا اصفهان را می آید و می رود .
با راضیه در بیمارستان سیدالشهدای اصفهان آشنا شدم، سرطان روده دارد و زود به زود به این بیمارستان می آید، او می گوید: «برای پرتو درمانی دو ماهی است در صف انتظار بوده و چند جلسه ای است درمانش را شروع کرده و امروز هم بخت با او یار بوده چون دستگاه خراب نیست و پس از چند ساعت انتظار قرار است تحت درمان قرار گیرد.»
جغرافیای سرطان از جهان تا نصف جهان
براساس آمارهاي سازمان بهداشت جهاني، سرطان دومين عامل شايع مرگ و مير در كشورهاي توسعه يافته و سومين عامل در كشورهاي در حال توسعه است همچنین تا سال ٢٠٣٠ ممکن است در جهان ۲۰ ميليون مورد جديد سرطان در هر سال تشخيص داده شود.
براساس آمارهاي سازمان بهداشت جهاني، سرطان دومين عامل شايع مرگ و مير در كشورهاي توسعه يافته و سومين عامل در كشورهاي در حال توسعه است
به گفته معاون تحقیقات و فناوری و نایب رییس کمیته ملی مدیریت سرطان وزارت بهداشت ، میزان بروز سرطان در ایران در مردان و زنان به ترتیب ۱۵۵ و ۱۲۸ بیمار به ازای هر صد هزار نفر است.
بر اساس اطلاعاتی که دکتر رضا ملک زاده می دهد در ایران پس از حوادث ترافیکی و بیماری‌های قلبی و عروقی،سرطان سومین علت مرگ شناخته می‌شود و استان‌های یزد، خراسان رضوی و اصفهان دارای بیشترین موارد بروز ۱۰ سرطان شایع زنان هستند.
دکتر بهروز کلیدری معاون درمان علوم پزشکی اصفهان هم می گوید: هر سال هفت تا هشت هزار بیمار جدید سرطانی در این استان شناسایی می شوند و شایع‌ترین سرطان‌ها در بین مردم اصفهان هم سینه، پروستات، پوست، روده بزرگ، مثانه، معده و خون است.
در انتظارِ «امید»
تنها امید بیماران سرطانی در بخش مركزی كشور ، بیمارستان “امید” یا “سید الشهدا”ست که در نزدیکی بزرگراه خیام اصفهان و در خیابان مطهری واقع شده .
در یکی از روزهای پاییزی به این بیمارستان که تنها مركز دولتی برای درمان تخصصی بیماران سرطانی استان اصفهان است قدم می گذارم، اینجا آخرین نقطه امید بیماران سرطانی است که سال ۱۳۵۰ با نام “امید” به مساحت ۶۰۰ متر مربع به بهره‌برداری رسید و بعدها به نام مبارك حضرت سیدالشهدا (ع) تغییر نام یافت.
بخشی از بیمارستان ، فضایی فرسوده ، تنگ و دلگیر است اما در کنارش ساختمانی تازه تاسیس با تابلوی بیمارستان امام رضا(ع)به چشم می خورد، به بخش آنکولوژی این بیمارستانِ هفت طبقه که ویژه بیماران سرطانی و خاص است می رویم.
در اینجا با “راضیه” آشنا شدم، دختر جوان اصفهانی که با پرتو درمانی در این مرکز در جستجوی امید است، البته با بیماران دیگری هم که منتظر نوبت درمان هستندگفتگو می کنم، تنها بودند و درد و دل شان بسیار، خانم جوان چهل ساله ای که سرطان سینه دارد و برای پرتو درمانی به این مرکز مراجعه کرده ، می گوید: ” مدتی است شیمی درمانی ام تمام شده، چهار هفته بعدِ آن باید پرتو درمانی می کردم اما طول کشیده و حالا هم بعد یکی دو جلسه که آمدم دستگاه خراب شده است. “
مراجعه کننده بعدی مادری پنجاه و چند ساله است؛ می گوید دومین روز جلسه درمانش است اما دستگاه خراب شده و نمی داند چقدر منتظر بماند تا نوبتش شود:” از ۸ صبح تا الان که تقریبا ظهر شده منتظر پرتودرمانی هستم ، سابقه سکته دارم و ماندن در این صف انتظار برایم خیلی سخت است، حالم بسیار بد شده و دیگر توان ماندن ندارم.”
او با ناراحتی ادامه می دهد: “وقتی اعتراض می‌کنیم می‌گویند بروید بخش خصوصی اما هزینه پرتو درمانی در بخش خصوصی بیش از ۹۰ میلیون تومان است و ما مجبوریم در صف انتظار بمانیم.”
خانم جوان دیگری هم که از علویجه برای پرتو درمانی آمده می گوید:” حالا پس از انتظار سه ماهه برای نوبت درمان، دستگاه خراب شده و باید ساعتها منتظر بماند تا دستگاه تعمیر شود. “
او اضافه می کند: ” استرس برای ما بیماران سرطانی اصلاً خوب نیست و این نگرانی برای فرا رسیدن نوبت پرتو درمانی و نشستن در صف های انتظار ، بیماری را تشدید می کند.”
در گوشه ای از سالن انتظار با جوان ویلچر نشینی هم که تنهاست گفتگو می کنم او از پوکی استخوان رنج می‌بردو از شاهین شهر اصفهان آمده؛ دکتربرایش ۱۵ جلسه رادیوتراپی نوشته، او هم از رفت و آمدهای سخت اما بی نتیجه و صف انتظار گله می کند.
در ادامه، به بایگانی بیمارستان هم سری می زنم ،جایی که حجم انبوهی از پرونده ها ، گواهی بر انتظار طولانی بیماران برای پرتو درمانی است؛علی نصری مسئول روابط عمومی سیدالشهدای اصفهان به ما می گوید: هم اکنون صدها پرونده بیمار در این قسمت برای پرتو درمانی انباشته شده و همچنان هم با مراجعات جدید بر تعدادشان افزوده می شود.
دستگاهی که ممدّ حیات است اما محدود
رادیوتراپی و پرتودرمانی یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان به خصوص سرطان بافت‌های جامد بدن مانند پوست، کلیه، استخوان، مغز، احشاء و کبد غیر از سرطان خون است و به گفته دکتر مهران شریفی فوق تخصص خون و آنکولوژی بالغین در اين روش از اثرات متقابل پرتوهاي يون ساز با مواد و همچنين اثرات بيولوژيك آنها براي كنترل و درمان بافتهاي سرطاني استفاده مي شود .
او با تاکید بر اینکه پس از جراحی و شیمی درمانی ،پرتو درمانی سهم بزرگی در درمان سرطان دارد می گوید: هزينه بسيار پايين توليد پرتوهاي ايکس و الکترون با انرژي هاي مناسب و نيز رفع نياز انبوهي از بيماران باعث شده که شتاب دهنده هاي خطي موفق ترين سيستم در پرتودرماني تومورهاي سرطاني معرفي شوند.
علت کمبود و خرابی دستگاه پرتو درمانی را از رییس بیمارستان سیدالشهدای اصفهان جویا می شویم. براساس آماری که می دهد: در کشور به بیش از ۲۴۰ دستگاه پرتو درمانی نیاز است اما در حال حاضر حدود ۸۰ دستگاه در مراکز درمانی کشور وجود دارد که سهم بیمارستان سیدالشهدای اصفهان فقط سه دستگاه است.
اما خرابی و محدودیت تعداد دستگاه های شتاب دهنده، روند درمان بیماران سرطانی را مختل کرد؛ نکته ای که دکتر علی اخوان هم به این موضوع نگران کننده اشاره می کند:«پرتو درمانی باید پس از جراحی و شیمی درمانی در زمان مشخص انجام شود چرا که باتعویق آن تلاش تیم جراحی بی نتیجه می ماند و حتی ممکن است مجدد تومور رشد کند.»
او می افزاید: بیشتر دستگاه های رادیوتراپی اروپایی است و با تحریم های ظالمانه علاوه بر اینکه واردات این دستگاه ها به کشور متوقف شده، شرکت‌های خارجی که برای تعمیر و نگهداری آن خدمات ارائه می‌دادند حالا قطع رابطه کرده اند و تعمیر و بازگرداندن دستگاه های خارجی به چرخه درمان انرژی و زمان زیادی می طلبد.
نمودار توزيع مراکز پرتودرماني در سراسر جهان به نسبت جمعيت هر کشور(منتظم و دیگران،۱۳۹۴)
۲۰دستگاه شتاب دهنده خطی، به خط می‌شوند
دستگاه های شتاب دهنده در سالهای اخیر جزیی از بسته های درمان بیماران سرطانی شده اند و حالا باید دید برای حل این کمبود مسوولان علوم پزشکی تدبیر خاصی اندیشیده اند یا نه؟ به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می رویم و با معاون درمان این دانشگاه گفتگو می کنیم.
دکتر بهروز کلیدری با بیان این نکته که اصفهان مرکز رجوع بسیاری از بیماران سرطانی از استان‌های دیگر هم است و کمبود دستگاه پرتو درمانی در استان و تجهیز و نگهداری آن بیماران زیادی را در انتظار نوبت درمان قرار داده می گوید:«طبق مطالعات وزارت بهداشت هر سال ۱۱۰ هزار بیمار جدید مبتلا به سرطان در کشور شناسایی می‌شوند که ۷ تا ۸ هزار بیمار اصفهانی هستند ، همچنین نیمی از این بیماران به پرتو درمانی نیاز دارند و هر بیمار هم برای درمان به ۱۴ تا ۴۰ جلسه استفاده از دستگاه نیاز دارد.»
به گفته وی برای رفع این کمبود در مراکز درمانی استان اصفهان به غیر از کاشان موافقت اصولی وزارت بهداشت با خرید ۲۰ دستگاه شتاب‌دهنده خطی صادر شده است.
دکتر کلیدری با اشاره به اینکه شرکتی دانش بنیان در اصفهان موفق به تجاری سازی این دستگاه شده می افزاید: علاوه بر سه دستگاه پرتو درمانی موجود در بیمارستان سیدالشهدای اصفهان قرار است بزودی دستگاه چهارم که تولید این شرکت دانش بنیان است در این بیمارستان نصب و راه اندازی شود.
به گفته وی با بهره برداری از ۶ دستگاه پرتو درمانی دیگر در مراکز درمانی دولتی و خصوصی اصفهان، مشکل صف های انتظار و کمبودها برطرف شود؛ اما خبر خوب معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، راه اندازی موفق دستگاه ایرانی پرتو درمانی در شهرک سلامت اصفهان و پذیرش بیماران سرطانی در این مرکز است.
پرتوی امید ایرانی در شهرک سلامت اصفهان
به بزرگترین شهرک درمانی کشور یعنی شهرک سلامت در مجاورت بزرگراه شهید بابایی اصفهان می رویم و سراغ مرکزی را می گیریم که دستگاه شتاب دهنده تولید جوانان کشورمان در آنجا راه اندازی شده است؛ مرکز جامع تشخیص و درمان سرطان رسا در فضایی به مساحت تقریبی چهار هزار متر مربع ، بزرگترین و پیشرفته‌ترین مرکز جامع تشخیص و درمان سرطان کشور است که علاوه بر رفع کمبودهای استان در بخش پرتودرمانی، ظرفیت پذیرش بیماران از دیگر استان‌ها و کشورهای همسایه را نیز دارد.
مدیر عامل مرکز جامع تشخیص و درمان سرطان می گوید: دستگاه شتاب دهنده خطی که ساخته دست جوانان ایرانی است در این مرکز به کار گرفته شده و نیازهای ما را مطابق استاندارد جهانی برآورده می‌کند.
شهرام شفیعی می افزاید : صف انتظار بیماران در این مرکز به صفر نزدیک شده و مراجعانی که برای پرتو درمانی به تهران می رفتند اکنون دراین مرکز پذیرش می شوند.
او با بیان اینکه روزانه ۴۰ تا ۶۰ بیمار برای دریافت خدمات پرتو درمانی به مرکز جامع تشخیص و درمان سرطان مراجعه می‌کنند ادامه می دهد:با راه اندازی این دستگاه در اواخر اردیبهشت تا کنون حدود ۳۰۰ بیمار سرطانی با کیفیت مناسب درمان شده اند.
به بخش آنکولوژی مرکز رسا جایی که دستگاه شتاب دهند خطی ایرانی نصب شده هم سری می زنیم و با بیمارانی که امروز جلسه پرتو درمانی دارند گفتگو می کنیم، در مقایسه با بیمارستان سیدالشهدای اصفهان تعداد مراجعان منتظر در اینجا بسیار کم هستند، خانم جوانی که برای پرتو درمانی به این مرکز آمده می گوید: “در زمان مشخصی که پزشکم تعیین کرده جلسات پرتو درمانی ام آغاز شده و در صف انتظار هم نبودم .”
او از اینکه دستگاهی که به کمک درمانش آمده ایرانی است ابراز خرسندی می کند و از روند درمانش هم راضی است.
مرد پنجاه و چند ساله بیمار دیگری است که جلسه اول درمانش است می گوید: بدون انتظار کشیدن نوبت درمانش شده و در اینجا هم پس از مدت کوتاهی تحت درمان قرار گرفته است.
بیمار بعدی هم که پزشک برای او۲۴ جلسه پرتو درمانی نوشته از روند خوب درمانش در اینجا می گوید و اضافه می کند:«یکی دو بار برای پرتو درمانی به بیمارستان امید اصفهان رفتم که مرتب دستگاه ها خراب می شد و انتظار برای درمان طولانی بود.»
مسوول فنی شتاب دهنده خط در مرکز جامع تشخیص و درمان سرطان می گوید:«این دستگاه در شرکت دانش بنيان بهيار صنعت سپاهان طراحی و تولید شده و برنامه دستگاه را مهندسان ما طراحی کردند پس اگر ایراد یا خرابی پیدا شود در کمتر از چند ساعت می توان آن را برطرف کرد و در روند درمان خللی ایجاد نمی‌شود.»
به گفته هومن توکلی براساس ارزیابی های بالینی انجام شده ۹۰ درصد بیمارانی که از این دستگاه ایرانی برای پرتو درمانی بهره بردند بهبود کامل پیدا کرده اند.
برای آشنایی بیشتر از کم و کیف تلاش جوانان ایرانی در طراحی این دستگاه راهی شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان می شویم.
وقتی تلاش جوانان اصفهانی حیات بخش می شود
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان ، نخستین سازمان مؤسس مراکز رشد و پارک های علم و فناوری در کشور است که در تولید محصولات دانش بنیان و اشتغال پایدار دانش آموختگان دانشگاهی گام‌های مؤثری برداشته . این شهرکِ حدود ۶۰ هکتاری، یکی از بزرگترین پارک های علم و فناوری کشور در شمال غربي اصفهان و مجاورت دانشگاه صنعتي جای گرفته است؛ شرکت بهیار صنعت سپاهان هم در ضلع غربی شهرک و در ساختمانی چهار طبقه به وسعت ۵هزار متر مربع واقع شده که ۴۰۰نیروی جوان و نخبه در این مرکز دانش بنیان مشغول به کارند.
این شرکت از سال۱۳۷۸ فعاليت خود را در زمينه تجهيزات پزشکي و بویژه تخت‌هاي بيمارستاني آغاز کرده؛عمده محصولاتش چراغ اتاق عمل، دستگاه رادیولوژی و سی‌تی‌اسکن است و حالا موفق به تجاری سازی دستگاه شتاب دهنده خطی شده است.
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان بهیار صنعت سپاهان می گوید: دستگاه شتاب دهنده الکترون خطی پزشکی به نام “امید” با انرژی ۶ مگا الکترون ولت با همکاری مشترک سازمان انرژی اتمی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت بهداشت به همت جوانان ایرانی در این شرکت به نتیجه رسید.
فرید نجات‌بخش با تاکید بر این نکته که بعد از آمریکا، انگلیس، آلمان وچین به این فناوری دست یافته ایم می افزاید:”طرح ساخت این دستگاه سال ۱۳۹۱ به شهرک علمي و تحقيقاتي اصفهان معرفي و با پذيرفته شدن طرح در شهرک، ۵ سال بر روي اين طرح کار شد تا سرانجام به دانش طراحي و ساخت دستگاه دست پيدا کردیم.”
به گفته وی قيمت اين دستگاه در بازار جهاني یک و نیم ميليون یورو است، اما قيمت نمونه داخلی طراحی شده در این شرکت يک سوم قيمت جهاني دستگاه است.
در ادامه از بخش های مختلف این شرکت دانش بنیان بازدید می کنیم و علاوه بر آشنایی با روند طراحی و ساخت دستگاه با محققان اصفهانی که با تلاش شبانه روزی خود به این موفقیت بزرگ دست یافته اند گفتگو می کنیم.
علی مهرانفر یکی از این پژوهشگران جوان است او می گوید:«سه نوع دستگاه شتاب دهنده خطی با توان انرژی بالا، متوسط و پایین داریم که دستگاه های با توان انرژی پایین می توانند بیش از ۸۰ درصد موارد نیاز به رادیوتراپی را پوشش دهند و دستگاه ساخته شده در اینجا هم از نوع انرژی پایین است.»
او با بیان اینکه فناوری ساخت این دستگاه به ۷۰ سال پیش برمی‌گردد ولی به خاطر پیچیدگی فناوری و هزینه بالای آن کمتر کشوری به این فناوری دست یافته می افزاید:« در این دستگاه پرتوهای انرژی، چندین میلیون الکترون ولت تولید می کند و با تابش آنها به سلول‌های سرطانی بیمار تحت درمان قرار می‌گیرد.»
کارشناس دیگرِ این شرکت دانش بنیان می گوید: «نخستین گام در اجرای طرح کلان ملی ساخت شتاب دهنده خطی، کالبدشکافی دستگاه وارداتی بود که با مهندسی معکوس و استفاده از یک دستگاه مستهلک جزییات بیش از هزار قطعه را شناسایی کردیم.»
هادی داوری با تاکید بر اینکه در روزهای نخست اجرای طرح حتی بچه های شرکت هم باور نمی‌کردند موفق به ساخت دستگاه شوند ادامه می دهد: «طراحی دستگاه زمان زیادی گرفت؛ شبانه‌روز کارکردیم؛ گاهی به بن‌بست می‌رسیدیم معادله ها حل نمی شد ولی در نهایت توانستیم قطعات این دستگاه را بسازیم.»
آقای هوایی کارشناس دیگر این شرکت دانش بنیان هم با بیان اینکه دستگاه سفارش محور است چون ساخت آن سرمایه ای زیادی می طلبد می گوید: “بعد از صدور مجوز اولین دستگاه ،پارسال وزارت بهداشت برای ساخت ۱۰ دستگاه با ما قرارداد بست هر چند در این شرکت سالانه می توان با پشتکار جوانان این مرز و بوم ۱۰ تا ۲۰ دستگاه پرتو درمانی ساخت.”
او به خدمات پس از فروش دستگاه تولیدی این شرکت هم اشاره و اضافه می کند:”با بومی سازی دستگاه شتاب دهنده خطی وابستگی ما به خرید، نگهداری و تجهیزات دستگاه با فناوری خارجی کاملا از بین رفت.”
اما مهمترین موانع پیش روی این جوانان نخبه، گرفتن مجوزها و به‌کارگیری محصول بود مهندس داوری می گوید: “این دستگاه دو مجوز از دو نهاد مختلف یکی وزارت بهداشت و یک سازمان انرژی اتمی نیاز داشت که در مجموع کسب مجوزها دو سال زمان بُرد.”
به گفته وی بروکراسی های اداری واقعا خسته کننده بود به طوری که برای درخواست اولیه حداقل یک ماه منتظر جواب بودیم ،از طرفی دست اندازی های شرکت‌های وارد کننده هم مشکل دیگر بود چون واردات دستگاه برای آن ها سودآور بود .
شکوفایی اقتصاد کشور با تکیه بر دانش بنیان ها
پژوهشگران اصفهانی در شرکت دانش بنیان صنعت بهیار سپاهان، اسم دستگاه خود را امید گذاشته اند و معتقدند “دستگاه شتاب دهنده خطی امید” بیش از آنکه یک وسیله باشد نشانی از امید برای حرکت از اقتصاد نفتی به سمت اقتصاد دانش بنیان در گام دوم انقلاب اسلامی است؛ اقتصادی که محور آن انسان های متعهد به نظام جمهوری اسلامی است که با ایمان و توکل، نیازهای فناوری کشور را برطرف می‌کنند.
آقای محمدی جوان اصفهانی که سابقه چندین سال پژوهش کاربردی در این شرکت دانش بنیان را دارد معتقد است: جايگاه شرکتهاي دانش بنيان عمدتا در انتهاي چرخه فناوري است در حالی که فناوران حلقه هاي وصل دانش و صنعت هستند و مي توانند تلاشهاي تحقيقاتي را به سمت کاربردي شدن و حل مسايل جامعه هدايت کنند.
با اعتماد به دانش و توان ایرانی و اقتصاد دانش بنیان می توان از یک سو تحریم های ظالمانه دشمن را بی اثر کرد و از سوی دیگر می توان تحول در اشتغال، ارزش افزوده ،جلوگیری از خام فروشی و نیز تامین نیازهای فناورانه را به نتیجه رساند
آقای داوری پژوهشگر دیگر این شرکت، برای توسعه دانش بنیان ها، بر تسهیل گری و ایجاد بستر تكامل شركت ها،برندسازی،اعطای تسهیلات ارزان قیمت،حمایت و بسترسازی واحدهای فناور از خدمات حرفه ای بازاریابی و مالی و ورود به بازارهای خارجی و از همه مهمتر روان سازی قوانین و اشاعه فرهنگ مصرف تولیدات دانش بنیان تاکید دارد.
مهندس نجات بخش و کارشناسان جوان و نخبه در این شرکت فناور در عمل نشان دادند با اعتماد به دانش و توان ایرانی و اقتصاد دانش بنیان می توان از یک سو تحریم های ظالمانه دشمن را بی اثر کرد و از سوی دیگر می توان تحول در اشتغال، ارزش افزوده، حرکت اقتصاد کشور بدون تکیه به منابع زیرزمینی ،جلوگیری از خام فروشی و نیز تامین نیازهای فناورانه را به نتیجه رساند.
به هر حال، تکیه به علم و فناوری از پایه‌های اصلی اقتدار اقتصادی یک کشور است، همان گونه که رهبر معظم انقلاب بار‌ها بر این نکته تاکید داشته اند: «اگر شرکت‌های دانش بنیان جدی گرفته شوند و از توسعه کمی و کیفی آنها حمایت شود، بواسطه ثروت آفرینی از طریق علم، اقتصاد کشور به شکوفایی حقیقی خواهد رسید.» (بیانات رهبر انقلاب در جمع پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانش بنیان، سال ۱۳۹۱)
نگارنده: مرضیه قاسمی
