از فصل آلو تا فصل لیمو؛ دریغ از یک روزِ پاک

گزارش مکتوب

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اصفهان؛ شاهین شهر در ۲۰ کیلومتری شمال شهر اصفهان قرار دارد. یادم می‌آید زمستان‌ها که هوا بسیار سرد بود، وقتی از این شهر به سمت اصفهان حرکت می‌کردم، نصف جهان را از دور در غباری سفیدرنگ و شبیه مه محصور می‌دیدم. طبیعی هم بود؛ چون فصل سرما بود و وارونگی هوا باعث به اوج رسیدن آلودگیِ شهر می‌شد؛ در واقع، این پدیده بشری در فصلِ سرد سال، پدیده‌ای طبیعی در هر جای دنیا به شمار می‌رود.

اما موضوع عجیب اینجاست که تابستان امسال هم گاهی که از شاهین شهر به سمت اصفهان می‌آمدم، آنجا را از دور در درون غبار و مه اسیر می‌دیدم. چنین چیزی را هرگز در عمرم به خاطر نمی‌آورم که اصفهان را در فصل گرما مثل فصل سرما سرشار از آلودگی دیده باشم. با بابک صادقیان، مدیر امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط زیست استان تماس گرفتم تا بدانم آیا آنچه دیده ام، آلودگی است یا قصه‌ای دیگر پشت آن است؟ وی با تایید آلوده بودنِ هوای اصفهان گفت: امسال، هوای اصفهان در فصل‌های بهار و تابستان حتی یک روز هم در وضع سالم قرار نگرفت.

به گفته صادقیان، ۵۷ روز هم ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۲۶ روز سالم و سه روز هم ناسالم برای عموم ثبت شد.

این در حالیست که پارسال، چهار روز پاک، ۱۵۰ روز سالم، ۳۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز ناسالم برای عموم به ثبت رسیده بود و این نشان می‌دهد که صفای هوای اصفهان کمتر شده است و تنفس در این شهر سخت تر.

نکته نگران کننده این است که همچنان که گفته شد، فصل سردِ اصفهان معمولا با وارونگی دما و آلودگی شدید هوا همراه بوده و کمبود باد و بارش، اصفهان را صدرنشینِ آلوده‌ترین کلانشهر‌های کشور کرده است؛ به طوری که هشتم دی پارسال، شاخص‌های آلایندگی هوا با رسیدن به عدد ۱۵۹ آ کیو آی، نفس شهروندان را تنگ‌تر کرد. پس، حالا که آلوده بودنِ هوا در فصل گرم چیزی شگفت آور است و امسال در اصفهان تجربه شد، باید انتظار داشت که فصل سرد ِ پیش رو از هر جهت آلوده‌تر و دشوارتر باشد.

علل و عوامل آلودگی هوای اصفهان

همچنان که حجت الله غلامی، معاون استاندار اصفهان گفته، در حاشیه کویر بودن، صنایع و خودرو‌ها از عواملِ موثر آلودگی هوای اصفهان هستند که به نظر می‌رسد اگه فکر اساسی نشود، نمی‌توان چشم انتظار گشایشی بود.

شهرداری اصفهان سال ۱۳۹۶، طرح «منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان و اولویت بندی کانون‌های مولد آن ها» را در دستور کار قرار داده بود.
مجری طرح و دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان، سهم بخش حمل و نقل را در تولید ذرات معلق هوای شهر اصفهان بین ۳۳ الی ۵۳ درصد عنوان می‌کند و می‌گوید: حداکثر آلایندگی این بخش مربوط به فصول گرم سال است.
محسن سلیمانی، با اشاره به سهم بندی دیگر آلاینده‌ها به عنوان آلاینده‌های ثانویه که ذرات معلق تولید می‌کنند، گفت: سهم آلاینده‌های ثانویه بین ۱۱ تا ۱۳ درصد است که در اثر فعل و انفعالات فیزیکی و شیمیایی آلاینده‌های گازی ناشی از هر دو بخش صنعت و حمل و نقل، در جو شکل می‌گیرد.

قانون زیاد، عمل کم
بر اساس اصل پنجاهم قانون اساسی، در جمهوری اسلامی، حفاظت از محیط زیست وظیفه عمومی تلقی می‌شود و به همین دلیل، فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن همراه شود، ممنوع است. اما چرا چاره‌ای برای این چاله اندیشیده نمی‌شود؟

در خصوص مقابله با آلودگی هوا، چیزی که زیاد است، قانون است؛ اما بر اساس تحقیقی که در زمینه آلودگی هوای تهران تهیه شده و به اصفهان نیز قابل تسری است، استمرارِ آلودگی هوا از قوانین نیست؛ بلکه از مجریان قانون است.

مثلا در قانون هوای پاک که سال ۹۶ به تصویب رسیده و ۳۴ ماده هم دارد، مسئولیت نظارت بر بحث آلودگی هوا و اقدامات قوا بر عهده سازمان محیط زیست گذاشته شده ؛ اما مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه توان این نهاد برای نظارت کافی نیست و بر کمتر از ۱۰ درصد صنایع آلاینده نظارت می‌شود، می‌گوید: ۱۰ هزار واحد صنعتی وجود دارد که ۶۰۰ واحد آلاینده هستند.

ایرج حشمتی می‌افزاید: ۴۸۰ واحد هم در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد که ۴۲۰ واحد از آن‌ها آلاینده هوا هستند.

این آمار تنها مربوط به همان ۱۰ درصدی است که به گفته این مسوولِ رده اول محیط زیست استان پایش می‌شوند و در واقع، از زیر نظر گرفتن ۹۰ درصد دیگر خبری نیست.

آقای حشمتی در پاسخ به این پرسش که راهکار این اداره کل برای مقابله با صنایع آلاینده هوا چیست، از ارسال اخطار و قرار گرفتن نام آن صنایع در فهرست صنایع آلاینده و پرداخت عوارض آلایندگی سخن می‌راند و می‌گوید: البته ریخته گری‌ها از صنایعی هستند که تنها نامشان در فهرست صنایع آلاینده قرار می‌گیرد و عوارضی نمی‌پردازند.

دادستان اصفهان نیز با تاکید بر اینکه بر اساس قانون هوای پاک، اگر سازمان محیط زیست اعلام جرم کند، دادستانی به آن ورود و خاطیان را مجازات می‌کند، به بازدارنده نبودن مجازات‌ها اشاره، ولی تاکید می‌کند: حتی اگر قانون فعلی به طور کامل اجرا شود، تاثیرگذار خواهد بود.

البته به نظر نمی‌رسد این آلودگی‌ها که در مدت زمان زیادی ایجاد شده، با کار‌های چند ماهه جبران شود.

حسین احمدی کیا، عضو گروه پژوهشی آلودگی آلودگی هوای اصفهان می‌گوید: متهمان اصلی آلودگی هوا بعد از خودروها، صنایع بزرگ و ریخته گری‌ها هستند. صنایع باور ندارند که آلوده کننده هستند یا تصور می‌کنند آلودگیشان به اصفهان نمی‌رسد. بخش عمده‌ای از آلودگی‌ها مربوط به صنایع بزرگ است.

به گفته حسین احمدی کیا، مصرف سوخت صنایع اصفهان بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد بیش از متوسط جهانی است.

از طرف دیگر، احمدرضا مصور، از اعضای شورای شهر اصفهان هم با اشاره به برخی از قانون شکنی‌های شبانه، مثل برداشتنِ فیلتر‌ها که باعث آلودگی هوا می‌شود، از سازمان بازرسی می‌خواهد وارد عمل شود.

بررسی‌های ما هم نشان می‌دهد که برای نمونه، ساعت ۲۲ دهم مهر، میزان آلودگی هوا در ایستگاه انقلاب افزایش شدیدی داشته و به عدد ۲۴۰ رسیده است.

آلودگی هوا، قاتل تر از کرونا
خلاصه اینکه آلودگی هوا دیگر امکان نفس کشیدن را از اصفهان گرفته و قوای سه گانه باید هر چه زودتر برای این چاله عمیق، چاره‌ای دقیق بیندیشند؛ چاره‌ای از جنسِ تجربیات همین چند سال قبل. مثلا حسین احمدی کیا می‌گوید: از سال ۹۲ به بعد تغییر محسوسی در آلودگی هوا پدید آمد، به دلیل ایجاد خط مترو، افزایشِ کیفیتِ سوخت و حذف بنزین پتروشیمی و حذف مازوت به طور نسبی تا سال ۹۷ شاهد کاهش آلودگی هوا بودیم. از آن به بعد، به دلیلِ تغییرِ شرایطِ اقلیمیِ آلودگیِ هوا بیشتر شد.

بر اساس اعلام یورو نیوز، کشور‌های صنعتی اروپا هم با آلودگی دست به یقه بوده اند؛ اما آن‌ها با برنامه ریزی درست و قانون گذاری مناسب به سمت کنترل آن رفته اند.

پشت گوش انداختنِ موضوع مهمِ آلودگی هوا، نفس همه را تنگ خواهد کرد.

کرونا در دو سال گذشته، جان حدود پنج میلیون نفر را در عالم گرفته؛ در حالی که بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، این آلودگی هواست که سالانه، حدود هفت میلیون نفر را می‌کشد.

نویسنده:رسول قجاوند